Achievements

Arts and Culture Department Achievements:

Art & Culture Department ta kô 2008 tawhta araihriapa nata pi apatlohpazy:

A hmiatuata MADC Art &Culture Department Officer nata Staff zy ta Art &Culture rai liata pahâhna hmeiseih ama hnei thei náwpata Department ta resource persons hruapata training hnei tuapa châ ta, subject nano nanopa, Art and Culture yzie nata â chhuahnazy a chupa a châ.

Art & Culture, MADC ta art &culture chôchâh liata hmahlana sia viapa nata pasopakâna hluh viapa eima hmô thei náwpata chhihthana dâh sianô kawpa hneipata Mara Art &Culture Committee paduapa a châ.

Mara râh chhôh liata khi to V/C nata Mara Thyutlia Py zy hnohta ama khih ôna chhôh chyu liata Khazohpa ku mâ no-âhchhihpa nata ngiatlâh châpazy, su peimawhpa nata thatih ahneipa a ypazy report awpa ta pahnosapa nata ahawpa châ ei ta, cha liata report awpa ahneipa report pa zy cha Art &Culture Department ta a suzy tly lai ta, nothlahpazy lapa ta ama thatihzy â chu lai. Cha hawna chata record pata pasopa a châ.

Marapa thâtih eima pahno pasia via thei n’awpa ta “Mara Thyutôna nata a pahlypa zy” tahpa bie pipa hma pata seminar hnei pa a châ. Dt 13.2.2009 pa liata hnei pa a châ. Sub-theme ta pachhaipa subject nata resource person zy cha :-

a) Mara Chieftainship - Dr. K. Robin
b) Mara Identification - Dr. K. Zohra
c) Migration & Settlement - Puhpa C. Thahe
d) Source of the Mara History - Rev Dr. Lai-u Fachhai.

He zy he a châbu ta (compiled) pakaoh khaipa châ ta, rei theipa ta a y.

Date 20th November, 2009 pa liata Puhpa J. Vialua (L) “ Hla & Bie” (Life & Contribution of Puhpa J. Vialua (L) ) tahpa biepipa hmâpa ta Seminar hneipa a châ.

Resource persons nata biepipa:

1. Puhpa Pachi Hlychho - Love Song
2. Puhpa Kh. Beithie - Literature
3. Puhpa Thana T.Azyu - Biography
4. Rev NC. Vabeilua - Rah Kypachana

Ama bie ropa nano nanopa he a bu ta taopa châ ta, rei theipa ta pasopa a châ.

Hlano manô-mapawzy ta lyuva ama pangoh-pasiah tawhta apaly-pauasa n’awpata ama vaw hmâ tyhpa Lyuva Khutla Ku cha kô 2009 – pa Pamih târi noh 5 noh ta akô chareih ta hnei tyhpa a châ.Kô 2012-pa tawh deikua cha MACC (Mara Art &Culture Committee) ta âryhpaoh viapa tah apahnopa vâta Pamih thlâpâ hâta einona chutyh noh maih ta hmâ awpata aparyhsapa hawhta hmâpa a châ.

Mara Pho lâ nata eima tobinazy palâhâ ta,phualuah pata hmah a sie via lymâ n’awpa ta Cultural Meet Dt: 9/12/2010 pa ta Siaha tlyliah liata pachhuahpanohpa a châ.
Kô zaopa ta hmâ theipa châ vei hrasala, byuh atahna daihti lia maih ta hmâ â chhuah lyma.
MADC, Art & Culture Department ry liata dâh nata phôh sianô kawpa ry liata Cultural Troupe paduapa a châ.
He troupe he Art &Culture Department ry liata instructors ta lâ chi nano nanopa pachu ta, thlacharei ta stipend chhao piepa châ ei ta, thla charu chhôh ama chu khai nahta certificate piepa ama châ, he troupe he MADC ta abyuhna daihti lia maih ta hmâ thei awpa ta pachâpa ama châ.
A kô chareihta Art &Culture Department ta thyutliapa nata âchuhaipazy lâ chi nano nanopa pachu awpata hmah a lâ lyma .Lâ ama chu ngâhaipazy cha:

Sawlakia
Athi Lâ
Pazita Lâ
Bei Lâ
Awkhypa Lâ
Azao Lâ
Zawchhypa Lâ zy he achâ.

Mara thyutliapazy ta Marapa thatih(History) pahâ ei sala, ama pahno hluh thei n’awpa ta Mara History Quiz Competition cha chabu atlyhpazy hmâpa ta pachhuahpanohpa a châ. Lymâ pha kawpa pachhuahpanohpa acha hra.

Cultural Instructor zy Mara Pho lâ a chu via awpa ta, Chapi khih nata achheipâh (Burma) râh lâ taihta tuapa châ ei ta, cha amâ chupazy cha, Siaha khih liata MTP Branch zy nata Marapa râh chhôh liata School hawtinah hnohta pachuna raih hria ngâhaipa a châ.

Mara Historical important places thokhazy a nothlah la pata, a thâtih zy chhao achu laih ta, Documentary Film ta tao awpa ta Mara Autonomous District Council, Art & Culture Department Staff zy Ngephe Sizô (Burma) lâ tuapa châta, âmo heta documentary film ama pachhuapanoh, chazy cha:

a) Hawly Paka.
b) Vâhia Poh bapa.
c) Fathlai Lôkhao.
d) Athipa Lâ.
e) Sa – ia Lâ.
f) Rakâ Tla.

Hlâno manô mapaw daihti no tawhta, khâ ama vaw tao tyhpa ‘Chhâhtu’ cha thyutlia sawzy nata chhâ a vaw y lymâ pa zyta ama vaw hmô thei hra nawpa ta ‘Chhâhtupa nata ‘Daitly Dai’ cha documentary film ta taopa a cha.

Mara Documentary film apachhuahpanoh haipazy cha:

a) Ritual Sacrifice
b) Brides Prize
c) Communication with the dead persons
d) Mara Folk dances
e) Chaka laih Ceremony
f) Sacrifice connected with sickness.

He episode 6 pa zy he kô 2013-14 chhôhta patlô hmâ awpa ta hmah la ngâhaipa a châ.

1) Lômasu khih moh a vaw phao chhânapa Alô lai kawpa sathô (Lômathu hawta a ypa) zy nothlahpa lapa châta, he liata ‘AZINÔ’ kha hlâ ta Lyurâhhripazy ama vaw pahrâna su chhao a nothlahpa lapa châ hra ta,ropata record a châ.

2) Siata khih kiapâh liata ‘LÔBEINÔ’ alô lai kawpa chhao anothlapa la khaipa châta, a lainazie nata âsâh zie chhao thlie khaipa a châ.
1) Apahlôhna lâta a laina zie(circumference) - 200feet.
2) A seihna lâta - 80feet.
3) A sâhna lâta - 36ft

1) Mara Grammar &Dictionary hmia eima hmô tuachaipa Rev. FW. Savidge ta Mara Grammar & Dictionary a ropa aly nawpa châta nata ano palyupali nawpa ta programme Dt: 4.12.2012 liata hneipa a châ.

He liata paper present tupa zy cha :

a) Life & works of Rev F.W. Savidge - Rev NC. Vabeilua
b) Culture - Dr. K. Zohra
c) Chabu reipa a peimawhna - FC. Khihnia & Lalthakima Chozah.

Art & Culture Department ta Marapa zy ta châ ropa liata hmah eima vaw sie via thei n’awpa pachâpata Research Methodology Training târi noh 28. 1. 2013 tawhta 4. 2 . 2013-pa taihta a hnei.Eima thyutlia châ thaipazy khazie rakha ma a hlao ei ta, he liata Dr. K.Zohra cha resource person a cha. He training a puapazy ta Marapa chi nata pho châ ta hmo peimawhpa (topic ) chhao atlypa ta,chabu ama pachhuahpanoh ngâhai. Thlai ama vaw patlô nata hnabeiseih â chhih.

MADC, Art & Culture Department heta Mara Chi nata Pho pasâhsa ta phualua laihta hmah pasiesa awpa hnabeiseihna chôta Mara Culture Web-site pahy âchhuahpa chhao hlao apatloh hapa vâta lypa achâ ngâsa..

MADC Art & Culture Department ta Mara reih Chabu pitlohpa nata achyh viapa bu_20(syno) rachhôh papua awpata sôh ta bao ta, a papua haw.

2) Chapi khih kiapâh liata tisao ‘TICHHEI TISAO’ âsâna thliepa châta âsâna zie cha 105 mtrs a châ (ft.346.5) . A thatihzy chhao ropata pasopa acha.He lôkâ tisao he thatih ahnei kawpa, ahripa pahrâna su achâ.

3) Siata khih kiapâh liata tisao ‘NGAZO CHAVAH TISAO’ âsâna thliepa châta âsâna zie cha 49mtrs a châ (ft161.7)

Art & Culture Department ta Châbu a papuana kyh liata rairuna a y lei nawpa ta, dâh (rules) sianô kawpa pachhuah-panoh ta, he dâh he MADC. (Publication Board) Rules 2012 a châ.Mizoram Governor chhao ta hmâ thei awpa ta apy hata, he dâh he hmâ ngâhaipa achâ.

MADC Art &Culture ta hlâno Marapa O nata lyu, khih zy thyutliapa liata ama pahno thlah ha n’awpata ‘Mara Typical Village chhao apachhuahpanoh ngâ.He châta phusa chhao sanctioned pa achâ ha.

MADC Art &Culture Department ta Historical Momument –Hmo ngiatlâh châpa, athei thlah ha n’awpata lôbôpa nata mohôh pazina rai chhao hria pazi lymapa achâ.

( K. PARI )
Art & Culture Officer
Mara Autonomous District Council,
Siaha.

Switch to our mobile site