PUHPA J. VIALUA (L) THÂTIH TLÂHPIPA

By:- Thasia T. Azyu
SL. Lecturer, Dept. of History
Gov’t. Saiha College, Siaha.

Puhpa J. Vialua (L) he Marâpa sawzy hry liata hla nata bie liata â lâluah chaipa a châ.

Kô 39 (1970 – 2009) chhôh cha Marâpa chi nata pho châta ryu sôh a tlohpa, hla pha ngaitapa maniah a phipa tuhpa a châ. Hla a phi thaipa dei châ leipa ta,Hlasa thaipa a châ. Marâ sawzy âpôhziahna lia maih ta, hlasapa ta zawpi maniah palôhpahawhtuh chaipa nata maniah apalysa tuh chaipa a châ tyh. A hla phipa nata a hlasa tyhpa cha Marâ chi nata pho hla zy, ti nata râh hla zy, vâ-iaparôhna hla zy, Khazohpa reithaina hla zy a châ. Hla a phipa zydua cha 300 (Zathô) râchhôh châ ta. Marâpa chi nata pho châta hla nata bie (Literature) lâta nata pyungiapa lâta hmasiena a tlôkheituhpa pakha a châ.

Athyutôna : Puhpa J. Vialua (L) he March 29,1954 ta Siaha khih liata vaw pihta. A paw cha puhpa Hraikhei Zothyu (L) châ ta. Anô cha Pinô Ngôchei Hlychho (L) a châ. Unawh pathôh nata Sietanô pathôh, pilâhpa a hnei. Ano he a uthei chaipa a pazipa a châ.

A hawti daihti liata typahly phapa, tatotalyu kawpa, bierei a thai patoh kawpa nata bie-ei chahra kawpa a châ. Viasa âtu hoh pâ kawpa, a rychhâh châ awpa ânawhtaw kawpa,a chôchhâh châ awpa khâchâ âchhuah tyhpa a châ. Anodeikua cha ano hlâta hawti viapa nata chiehlei viapazy a daodo kaw tlôhpa he a châ.

A chyh via no ta a pahâh kawpa nata atao kho kaw tyhpa cha khopala chô zy,Leikâ chô nata Khokhâ chô zy, Pieva chô nata khoheih chô lâchhâh he a pahâh na zie a châ. Pazu pavaw zy chhao a pa-ao hluh kawtyh hra. A kaw satlia chy lâ tawhta Chava lâ Saovaw nata Keipa-ny lâ ta pahâh hei ta.Nga chhao a patu hluh kaw tyh hra.

Raihria kyh liata : A chyhtano tawhta raihria a ngiaroh leipa, âmôkua beih leipa, tao awpa chhôhkhaipa a y khiatala chaolô chaviepa hawhta a y molo thai leipa nata âtyukhei thei leipa a châ. Zôthaina lâta alô khai nata alô paryhpazy a thai kawpa a châ. Cement rai chhao a hria thai hra.Raihria leipa ta o liata a y thlâh ha khiatala bei chho awpa nata o chhô mohôh rai he a no rai hawhta âpachâ theipa a châ. A Lapi nata Sawzy tao awpa chhao ta, ama tao awpa liata a baopâ lymâ tyhpa a châ.

Achuna kyh liata : A hawti nota Siaha Vaihpi Primary School liata a ngiah ta. Châ a chuna liata pahâhtu leipa ta, hla a chuna daihti liata âly ngâsâ tyh. Hla â raohpa ta ama sapa a vaw pha kaw khiatala dyuchhaizy a chabaih pâ tyh. Primry School liata hla ama chupa biezy, Machâ reih (rei machâpazy) a yzie a pahno khoh kaw tyhpa a châ.Kô 1967 liata Siaha vaihpi Primary School tawhta PSLC passed ta. Kô 1970 liata MSLC passed ta. Kô 1976 liata matric a exam ta; Châhrasala a hlaotloh vei. A hnôlâ ta exam hei awpa ta a chhuah ta, sawkhâ rai a hmô hawpa vata matric cha a exam khao vei.

Sawkhâ rai a hriana : Kô 1981 liata Primary School pachutuhpa ta lapa châ ta. Siaha vaihpi liata zy, Thosai liata zy, Amobyu ‘B’ liata zy, Laty (Lôhry) liata zy, Theivâ liata zy, su nanopa liata pachutuhpa rai he a vawhriapa a châ. Pachuna rai he a pahâh kaw leipa ma a châ haw vâtly ? Araihria kyh liana he pasiepasâ hoh tu pâpa ta pahno ta. Hla ta a phipa ngâ kawpa a châ. A hnôh chai ta a hriana su cha Meisavaih Primary School -1 châ ta. He liata a hria no ta Khizaw puasai ta, maniah â pahâsaipa a châ.

Ria nata reikah liata : Ria nata reikah liata â hlâhlô kawpa châ ta, buakhata ta chyhsa âkhysia thaipa a châ. Palôh patlâh kawpa châ ta. Paveihpa bie a hnei leipa, a palâ kawpa ta bie a reipa a châ. Chyhsa nô-uriah a chi leipa, âdopa ta a pahno hapa cha khâchâ â châkhei tyhpa a châ. “Chidô-ngâhdôna chôta bie a reih tyhpa, âlâhâh ta bie reih leipa ta, aru lâta, bie a reih tyhpa cha Chanô riapha leipa nata ria âkohpa ama châ” tahpa he Puhpa J. Vialua (L) bie rei tyhpa a châ.

Marâ reih a pasâsa kawpa, Marâ reih hmia pasa tua lymâ awpa a khohpa a châ. Marâ reih ta chyhsa bie a chhô tua ta, Marâ reih ama thei vei nahta rei hropa nata viah reihzy ta bie a chhô laipa a châ. Reika â hlâhlôpa a châpa hawhta Puhpa J. Vialua (L) he tlaikao reih, Khichha reih, Hindi nata Bengali reih zy, Dumka reih taih ta a thaipa a châ.

Khitlâh liata a hrozie : Khitlâh a chhihthana liata py (NGO) a duapa liata MTP tlyma, MSO tlyma liata a pahâh kawpa chyhsa a châ. Tovyuh a hnei leipa chhao ta, daihti peimawhpa amâ hmaohna lia maihta â hlao lymâ tyh. Marâ Hlasa Py (MHP) ama paduapa chhochhi cha a pahâhna lâ a chapa vâta â ly pachaipa a châ.

Khitlâh pha n’awpa ta a hmaosiahna a yna liata tovyu hnei awpa ta ama rao khiatala â ly ngâsâ tyh. Tlâhleina a hnei leipa a châ khiatala a pua lymâ. Tovyuh piepa nata hruapa a châ ha khiatala thapi phiapa ta a theina zydua papua ta â hmâhpa a châ tyh.

Chhie noh tlyma, phana nohzy liata tiama ngâsâpa ta apua tyhpa châta. Thlâ chaona liatazy chhao â hlao tyhpa a châ. A saw richâhpazy hnohta thlâ chaona liata a pahlao ta, ama thathyu n’awpa ta bie lôhawhpa zy reih ta, khâ â pahlao tyhpa a châ. Meisavaih M.T.P Branch liata Art & Culture, Secretary a châ haino ta â pahâpa a châ.

Beat group liata ama y laihna :

1. The Blue Cats: Puhpa J. Vialua (L) he a chyhta nota Tlaipi (Ravawh pôhpa totâ ta taopa) tôpa ta, ama tao chhyhpa hla a sa tyhpa châ ta. Kô 1970 liata a viasa Puhpa K. Beilua MCS (L), Satlia A. Zyusâ (L), Puhpa K. Chiamâ zy chhao ta zawpi pua pakhyna liata nata India Independence day liata zy ama py ta tlyma, Solo ta tlyma hla ama sa tyh. Chahawhta ama tao tyhpa cha Kô 1971 liata a pyh moh châta “The Blue Cats” tahpa ama bi.

Kô 1972, Mizoram UT a vaw châ daihti liata cha sawkhâ tawhta Musical Instrument –zy hmâ awpa vaw y ta. Y tuzie pha viapa nata a chybia hnei viapa ta ama sie thei haw. Chhimtuipui District liata Beat Group hmiatua chaipa châ ei ta, member zy cha he zy he ama châ :-

1. St.A.Zyusa _ Singer
2. J. Vialua _ Rythym
3. K. Beilua _ Lead Guiterist
4. C. Chhietha _ Base Guitarist
5. J. Pathy _ Base Guiterist
6. H. Pawhra _ Lyric Guiterist
7. K. Chiama _ Drummer
8. PP. Thlenga _ Manager.

He daihti liata Puhpa B. Sanghluna cha Siaha liata P.R.O ta a y no châ ta. He Beat Group ama duapa he pahâhkhei ngâsâ ta, sawkhâ tawhta baona zy a pie tyh ei.

He daihti nota Puhpa J. Vialua (L) ta hla a phi tuachaipa cha “Ei sai tyh aw tlâh padâlâ,Ei di chareina tlâh” tahpa hla he a châ.

Kô 1973 liata cha ama py moh ta “The Blue Cats” cha CMR (Chhimtuipui Musical Revival) tahpa ta ama thla haw. He daihti liana heta Chhimtuipui District Musical a taopasuana y. Cha liata a thai chaipa, sakhana cha (CMR) âmo py he ama châ. Sakhana lymâ (First Prize) chhao ama dao. He daihti liata hlasatuh chaipa (singer) cha St. A. Zyusa (L) châ ta. Hla ama sa via chaipa cha Jim Reeves hla zy, Cliff Richad and The Shadows hla zy, CCR nah hla zy a châ. Hindi hla cha Puhpa K. Chiama ta a sa tyh. Kô 1974 April thla liata St. A.Zyusa (L) cha maniah a pahâ sai (thi) ha ta. Ano a y khao vei tawhta Puhpa J. Vialua (L) cha hla asatuh chaipa a châ lymâ.

Kô 1975 liana cha Mizoram Solo and Beat Commpetition, Aizawl liata a hlao hra ei ta. Lymâ chhao ama dao hra. Hla a satuh chaipa cha Puhpa J. Vialua (L) a châ. He he Siaha tawhta khih khôtho lâ ama puatuana a châ. Chi hropa, pho nanopa lia chhao ta amâ hnai via leipa ta âpahno ei ta, cha chata thathyuna thata a pie ei. He daihti liata Puhpa J. Vialua (L) bie reipa cha “Marâ reih he zakhei leipa ta eima pabohsa lymâ awpa a châ.Kao to liata hmasie lymâ ta, a laiseih awpa eima châ. Music lâta chhao chi hropazy nata eima thaina he â lyu thlâh ha baona hi, a mo pahnai kh’ei suh” a tah. Kô 1976 liata CMR member-zy cha a ki thei khao leipa ei ta, thokha sawkhâ rai hria ei ta. Thokha ta châ achuna lâ sie ei ta. Chyhsa chyh viata CMR cha siekhei ei ta. He hawhna heta tovyuhzy amâ rai :

1. J. Vialua – Singer & Song Composer
2. C. Chhietha – Base Guiterist
3. H. Pawhra – Drummer
4. C. Lalnuntluanga- Lyric Guiterist

He CMR Beat Group he Puhpa J. Vialua (L) ta a mohôh pazi. Ano cha manager hawhta a châ. State Level Beat & Musical Contest liata ei pali (4), Kô 1977,1978 nata 1980 liatazy ama hlao lymâ. A taopasuana nata Music lâta amâ thôhkheipa hlâ chhao ta, Marâpa chi nata pho moh ta hmo ama taopa nata Marâ chi nata reih ama chaluah lymâpa he reithai tlâh ama châ hmeiseih.

Kô 1983 – 1984 liata “The Avis” tahpa py ama padua heih. Member-zy cha hezy he ama châ.

1. Puhpa J. Vialua – Singer & Composer
2. Puhpa H.Pawhra – Drummer
3. Puhpa A. Chhualai – Lead Guitarist
4. Puhpa HC.Beithlalô – Base Guitarist.

He “The Avis” Beat group moh he ta Tipa ‘V’ liata Concert ei palih (4) hnei ei ta. Siaha Indoor Stadium liata ei charu (6) ama hnei. Kô 1984 chhâna liata cha he “The Avis” Beat Group he pachhâsapa a châ haw. He py ama pachhâsa tawhta sawkhâ patoh patiapa nata NGO patoh patiapa ahmaosiahna liata Puhpa J. Vialua nata Puhpa A. Chhualai cha a hlao lymâ ei ta. Hlazy chhao ama sa lymâ hra. Marâ râh chhôh nata state nanopa, Meghalaya Shillong khihpi liata chhao hruana hmô ta, a sie lymâpa a châ.

Hla 300 rachhôh a phipa liata a hla phipa chi cha he hawhta a châ.

1. Va-iarôhna hla – 160
2. Râh, chi pho hla – 30
3. Khazohpa hla – 70
4. Record pahno pasia leipa hla – 40
Azydua ta 300/-

A chhôhkha thâtih : Kô 1978 liata K. Sari, K.Chidia (L) Sawchanônô Siaha khihpa nata ama hnei. Khazohpa tawhta Saw byhna ama topa cha chapaw pathô (3) nata Sawchanô papangawh (5) ama hnei. Samo pakha ama hnei. Meisavaih, Siaha khih liata pahrâ ei ta, ECM Bethesda Awnanopa liata a ypa ama châ.

June 29, 2009 Hrituanoh zâ dawh 8 : 00Pm ta a lapi nata a sawzy, a o nata sadô zy, Pachutuhpa a hria lâhpa nata a pachupa hawti zy, MTP liata a hrialâhpa zydua nata hla a salahpa zy, a unawh nata sietanô zy, a chhôhkha zydua nata Marâ râh chyhsa zydua cha vâpeirâh lâ maniah a kiasai haw. Marâ râh liata chyhsa a pahrâpa zydua ta ano machhiesapa ta eimâ rôhpa a châ.

Biepachhâna : Puhpa J. Vialua he laphôh totie paeipa ta, Marâ râh a cheihchalo tuhpa nata a palyupalihtuh chaipa a châ. A tanoh ano cha a hmia hmôpa y khao leipa ta, awhsi atlapa hawhta a châ haw.Eima hry liata ano cha y khao vei hrasala, a lyubie nata a lapho bie cha eima hnohta y ta, a hroh thlâh haw. Chhâ a vaw y lymâ awpa thyutliapazy hnohta bie a reih pazi lymâ aw tahpa he eima pahniehna ta châ mawhsy.

Chyhsa eisaohiahpazy :-

1. Puhpa JH. Chôhmô, Meisavaih, Siaha
2. Puhpa A. Zakia, Siaha Vaihpi
3. Puhpa K. Chiama, Siaha vaihpi
4. Puhpa H. Pawhra, Siaha Vaihpi
5. Puhpa A. Chhualai, Meisavaih, Siaha.